Darowizna to szczególna forma przekazania majątku, która w kontekście małżeństwa nabiera dodatkowego znaczenia prawnego i podatkowego. Czy pieniądze podarowane przez męża żonie wejdą do majątku wspólnego? Jakie podatki trzeba zapłacić przy darowiźnie między małżonkami? Te pytania nurtują wiele par, które rozważają różne formy zarządzania swoim majątkiem. W artykule wyjaśniamy zasady opodatkowania darowizn między małżonkami oraz kwestie związane z włączeniem takich darowizn do majątku wspólnego.
Darowizna między małżonkami – podstawowe zasady
Darowizna to umowa, przez którą darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swojego majątku. W kontekście małżeństwa darowizna może być dokonana zarówno między małżonkami, jak i od osób trzecich na rzecz jednego z małżonków.
Darowizna między małżonkami jest prawnie dopuszczalna niezależnie od ustroju majątkowego obowiązującego w małżeństwie (wspólność majątkowa czy rozdzielność majątkowa).
Forma darowizny ma kluczowe znaczenie dla jej ważności. Darowizna wymaga formy aktu notarialnego, jeśli jej przedmiotem jest nieruchomość lub gdy oświadczenie darczyńcy zostaje złożone w tej formie. W pozostałych przypadkach umowa darowizny może być zawarta w formie pisemnej, co dotyczy np. pieniędzy czy ruchomości.
Opodatkowanie darowizn między małżonkami
Kwestia opodatkowania darowizn między małżonkami jest jednym z najważniejszych aspektów praktycznych tego zagadnienia. Zgodnie z polskim prawem, małżonkowie należą do tzw. zerowej grupy podatkowej, co ma kluczowe znaczenie dla opodatkowania.
Darowizny między małżonkami są całkowicie zwolnione z podatku od spadków i darowizn, niezależnie od wartości przekazywanego majątku. Jest to znacząca korzyść podatkowa, która czyni darowiznę atrakcyjnym narzędziem planowania majątkowego w rodzinie.
Aby skorzystać ze zwolnienia podatkowego, należy spełnić określone warunki formalne:
- W przypadku darowizny pieniężnej przekraczającej 9637 zł – konieczne jest udokumentowanie przekazania środków poprzez dowód przekazania na rachunek bankowy obdarowanego lub przekazem pocztowym.
- W przypadku innych darowizn – zgłoszenie nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych do urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od powstania obowiązku podatkowego (na formularzu SD-Z2).
Niedopełnienie tych formalności może skutkować utratą zwolnienia i koniecznością zapłaty podatku według obowiązującej skali podatkowej. Warto zatem dopilnować wszystkich wymogów formalnych, by w pełni skorzystać z przysługujących małżonkom przywilejów podatkowych.
Darowizna a majątek wspólny małżonków
Kluczowym pytaniem jest, czy przedmiot darowizny wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków, czy pozostaje majątkiem osobistym obdarowanego małżonka. Odpowiedź zależy od kilku czynników i ustroju majątkowego obowiązującego między małżonkami.
Darowizna przy ustroju wspólności majątkowej
Zgodnie z art. 33 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, do majątku osobistego każdego z małżonków należą m.in. przedmioty majątkowe nabyte przez darowiznę, chyba że darczyńca inaczej postanowił. Oznacza to, że:
- Jeśli jeden z małżonków otrzymuje darowiznę od osoby trzeciej (np. od rodzica), przedmiot darowizny wchodzi do jego majątku osobistego.
- Jeśli jeden małżonek dokonuje darowizny na rzecz drugiego, przedmiot darowizny wchodzi do majątku osobistego obdarowanego małżonka.
Darczyńca może jednak wyraźnie zastrzec, że przedmiot darowizny ma wejść do majątku wspólnego małżonków. Takie zastrzeżenie powinno być wyraźnie wskazane w umowie darowizny.
Darowizna przy rozdzielności majątkowej
W przypadku małżonków, którzy ustanowili rozdzielność majątkową, sytuacja jest prostsza – każdy z małżonków posiada wyłącznie majątek osobisty. Darowizna od jednego małżonka dla drugiego zawsze wchodzi do majątku osobistego obdarowanego, ponieważ przy rozdzielności majątkowej nie istnieje majątek wspólny, do którego mogłaby ona trafić.
Darowizna a rozszerzenie wspólności majątkowej
Alternatywą dla darowizny między małżonkami może być rozszerzenie wspólności majątkowej. Małżonkowie mogą w drodze umowy majątkowej małżeńskiej rozszerzyć wspólność na przedmioty majątkowe, które normalnie stanowiłyby majątek osobisty każdego z nich.
Różnice między darowizną a rozszerzeniem wspólności są istotne:
- Przy darowiźnie przedmiot przechodzi z majątku jednego małżonka do majątku osobistego drugiego.
- Przy rozszerzeniu wspólności przedmiot z majątku osobistego jednego małżonka przechodzi do majątku wspólnego obojga.
- Rozszerzenie wspólności wymaga formy aktu notarialnego.
- Rozszerzenie wspólności nie podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn.
Wybór między darowizną a rozszerzeniem wspólności powinien zależeć od indywidualnych celów małżonków i planowanego sposobu zarządzania majątkiem w przyszłości. Każde rozwiązanie ma swoje zalety i konsekwencje prawne.
Praktyczne przykłady i konsekwencje darowizn między małżonkami
Rozważmy kilka praktycznych scenariuszy, które pomogą lepiej zrozumieć mechanizmy darowizn między małżonkami:
Przykład 1: Mąż daruje żonie 100 000 zł ze swojego majątku osobistego. Żona jest zwolniona z podatku od darowizny, jeśli otrzyma pieniądze przelewem bankowym i złoży formularz SD-Z2 w urzędzie skarbowym w ciągu 6 miesięcy. Kwota ta wejdzie do jej majątku osobistego i będzie mogła nią swobodnie dysponować, nawet w przypadku rozwodu.
Przykład 2: Żona daruje mężowi nieruchomość, którą odziedziczyła po rodzicach. Darowizna wymaga formy aktu notarialnego. Mąż jest zwolniony z podatku, jeśli zgłosi darowiznę do urzędu skarbowego. Nieruchomość wejdzie do majątku osobistego męża, co oznacza, że w przypadku rozwodu nie będzie podlegała podziałowi.
Przykład 3: Mąż daruje żonie samochód, który należał do jego majątku osobistego, zastrzegając w umowie darowizny, że samochód ma wejść do majątku wspólnego. W takim przypadku, mimo darowizny na rzecz żony, samochód będzie częścią majątku wspólnego małżonków i w razie rozwodu będzie podlegał równemu podziałowi.
Warto pamiętać o potencjalnych długofalowych konsekwencjach darowizn, szczególnie w przypadku rozwodu lub śmierci jednego z małżonków. Przedmioty należące do majątku osobistego nie podlegają podziałowi w przypadku rozwodu, a w przypadku dziedziczenia stosuje się inne zasady niż dla majątku wspólnego.
Darowizny między małżonkami mogą być efektywnym narzędziem planowania majątkowego, ale wymagają starannego rozważenia wszystkich aspektów prawnych i podatkowych. Przy znaczących wartościach lub skomplikowanej sytuacji majątkowej, zawsze warto skonsultować się z prawnikiem lub doradcą podatkowym, aby uniknąć nieprzewidzianych konsekwencji i w pełni wykorzystać korzyści, jakie daje prawo w tym zakresie.